Τρίτη 11 Ιουνίου 2013

Το αίτημα για Ένωση

Το πάγιο αίτημα των Ελληνοκυπρίων από τις αρχές του αιώνα ήταν η «Ένωσις με τη μητέρα Ελλάδα» (υπό την έννοια της ενσωμάτωσης του νησιού στην Ελλάδα, όχι της δημιουργίας κάποιου είδους Κυπρο-Ελληνικής Ένωσης). Με αυτό το σύνθημα ξεκίνησε και η ΕΟΚΑ τον αγώνα της το 1955, αυτό ήταν και το ποθούμενο του ελληνοκυπριακού λαού και πολιτικής ηγεσίας το 1959. Η ελληνοκυπριακή κοινότητα αναγκάστηκε τελικά να συμβιβαστεί με τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου, συνεταιρικού κράτους με τους Τουρκοκύπριους, στη βάση των Συνθηκών Λονδίνου-Ζυρίχης, οι οποίες απέκλειαν το ενδεχόμενο μελλοντικής προσάρτησης του νησιού σε τρίτη χώρα. Ο Γρίβας κατηγορούσε ανοιχτά το Μακάριο ότι με την υπογραφή των Συνθηκών πρόδωσε τους ελληνοκυπριακούς πόθους. Ο Ελληνοκύπριος στρατηγός δεν σταμάτησε ποτέ να προβάλλει επιτακτικά το αίτημα αυτό. Αλλά και ο Μακάριος και οι υπόλοιποι Ελληνοκύπριοι πολιτικοί εξακολούθησαν να μιλούν σε κάθε ευκαιρία για Ένωση και μετά τις Συνθήκες. Αυτό ήταν και το επιχείρημα των Τουρκοκυπρίων, με το οποίο αρνούνταν την οποιαδήποτε τροποποίηση των Συνθηκών. Φοβούνταν ότι ένα άλλο μοντέλο διοίκησης θα επέτρεπε στους Ελληνοκυπρίους να επιτύχουν την ενσωμάτωση του νησιού στην Ελλάδα, με επακόλουθο, αν όχι το διωγμό της τουρκοκυπριακής κοινότητας, τουλάχιστον μια τύχη παρόμοια με αυτήν της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης.
Στην πορεία όμως δε γινόταν κάτι στην πράξη προς την κατεύθυνση αυτή. Ο Γρίβας και οι οπαδοί του κατηγορούσαν ανοιχτά τον Μακάριο, ότι ποτέ δε στόχευε στην Ένωση, παρά μόνο στην κατάληψη της εξουσίας. Έχοντας συγκεντρώσει στα χέρια του πολιτική και θρησκευτική εξουσία, δεν είχε κανέναν λόγο να τις παραχωρήσει σε άλλον. Η κατηγορία αυτή τού προσήφθη και από άλλους, όταν απέρριψε το Σχέδιο Άτσεσον, το οποίο προέβλεπε ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα το 1964[47]. Η απάντηση του Μακάριου ήταν ότι οποιαδήποτε απόπειρα ένωσης θα είχε ως συνέπεια τη στρατιωτική επέμβαση της Τουρκίας και θα κατέληγε στο αντίθετο αποτέλεσμα, στη διχοτόμηση του νησιού.
Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές με τον καιρό για πολλούς Ελληνοκυπρίους το κύριο ζητούμενο ήταν πλέον η κυριαρχία του ελληνικού στοιχείου στο νησί και όχι τόσο η (άμεση τουλάχιστον) Ένωση με την Ελλάδα, καθώς στην πράξη αρκετοί δε θα ήταν πρόθυμοι να υπαχθούν από τη μια μέρα στην άλλη στην Αθηναϊκή διοίκηση[30]. Κατά τους ίδιους μελετητές σε αυτήν την απροθυμία συνέβαλε και η άνοδος του βιοτικού επιπέδου τους χάρη στη επιτυχημένη οικονομική πολιτική του Μακάριου, η οποία έκανε λιγότερο ελκυστική την ένωση με τη μαστιζόμενη από οικονομικά προβλήματα Ελλάδα[30]. Ειδικά μετά τον εξοβελισμό του τουρκοκυπριακού στοιχείου από το κυπριακό κράτος, ένα μεγάλο μέρος των στόχων είχε (φαινομενικά) επιτευχθεί. Στην αναφορά του ο Γκάλο Πλάζα το 1965 διστάζει να δεχθεί ότι οι Ελληνοκύπριοι είναι διατεθειμένοι να «απορροφηθεί» η Κύπρος από την Ελλάδα, ενώ σε σχετική ερώτησή του η ελληνοκυπριακή ηγεσία και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος δεν έδωσαν σαφή απάντηση ως προς το χρονοδιάγραμμα και τη μορφή της Ένωσης, αν αυτή καθίστατο κάποτε εφικτή. Μια σειρά από ρυθμίσεις, αλλαγές και παραχωρήσεις που θα έπρεπε να γίνουν δεν είχαν απασχολήσει σοβαρά την ελληνοκυπριακή ηγεσία[48]. Η επικράτηση της δικτατορίας στην Αθήνα κατέστησε την προοπτική της Ένωσης ακόμα λιγότερο ελκυστική για ορισμένους Ελληνοκυπρίους. Τον Ιανουάριο του 1968 ο Αρχιεπίσκοπος εγκατέλειψε και επίσημα την γραμμή της Ένωσης, υποστηρίζοντας ως μόνη εφικτή λύση υπό τις δεδομένες συνθήκες το υπάρχον καθεστώς ανεξαρτησίας, προτιμώντας το εφικτό από το ευκταίο[49]. Την ίδια στιγμή όμως το Ενωτικό ρεύμα παραμένει ισχυρό. Το 1967 η Κυπριακή Βουλή με ομόφωνο ψήφισμα της διατρανώνει την αποφασιστικότητα του Κυπριακού λαού να μην "αναστείλει .. τον αγώνα του, μέχρις ότου ο αγών αυτός ευοδωθεί δια της άνευ ενδιαμέσου σταθμού Ενώσεως ενιαίας και ολοκλήρου της Κύπρου μετά της Μητρός Ελλάδος" ενώ ο Βίας Μαρκίδης, εκ μέρους της Επιτροπής Αποκαταστάσεως της Δημοκρατίας στην Ελλάδα απαντούσε στις κατηγορίες των χουντικών περί ανθενωτικής δραστηριότητας του αντιχουντικού κινήματος στην Κύπρο λέγοντας "Ας γίνει η Ένωσις και ας μας συλλάβουν. Και μέσα στην φυλακήν θα γιορτάζωμεν για την εθνική μας αποκατάστασιν." [50].

Σχέσεις Αθήνας-Λευκωσίας


Οι σχέσεις Αθήνας-Λευκωσίας δεν ήταν οι καλύτερες δυνατές. Ήδη οι Ελληνοκύπριοι θεωρούσαν τις Συνθήκες Λονδίνου-Ζυρίχης προδοσία από τη μεριά της Αθήνας του αγώνα για Ένωση, στάση που καταλόγιζε ως το τέλος της ζωής του ο Κωνσταντίνος Καραμανλής στον Μακάριο[42][43]. Η απουσία αντίδρασης στους τουρκικούς βομβαρδισμούς του Αυγούστου του 1964 απογοήτευσε εκ νέου την ελληνοκυπριακή κυβέρνηση. Από την άλλη η ελληνική κυβέρνηση είχε καταστήσει από την αρχή σαφές, ότι δεν επιθυμούσε σύρραξη με την Τουρκία και ότι στη χάραξη της πολιτικής της όφειλε να λάβει υπ’ όψιν και τους ελληνικούς πληθυσμούς στην Τουρκία. Η ανησυχία αυτή εντάθηκε μετά το πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης (Σεπτεμβριανά) το 1955. Στη διατάραξη των σχέσεων συντελούσε και η αντίληψη της Αθήνας, η οποία ήθελε να έχει το πάνω χέρι στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό, πράγμα που ο Μακάριος δεν ήταν διατεθειμένος να δεχθεί. Η ανακοίνωση των «13 σημείων» από τον Μακάριο, που στάθηκαν η αιτία για τις ενδοκοινοτικές ταραχέην της ελληνικής Κυβέρνησης, η οποία όχι μόνο δε θα είχε συμφωνήσει σε κάτι τέτοιο, αλλά και είχε προειδοποιήσει τον Μακάριο, ότι σε περίπτωση μονομερούς καταγγελίας των Συνθηκών, θα διαχώριζε δημόσια τη θέση της[44]. Το ίδιο συνέβη και με το γεγονός που οδήγησε στην κλιμάκωση της έντασης, την επίθεση στον τουρκοκυπριακό θύλακα των Κοκκίνων. Ο τότε πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου έστειλε εμπιστευτικό σημείωμα στον Μακάριο με την περίφημη φράση «Μακαριώτατε, άλλα συμφωνούμεν και άλλα πράττετε» [45]. Ανησυχία στην Αθήνα δημιουργούσε επίσης η προσέγγιση Μακάριου-Ε.Σ.Σ.Δ., καθώς και η απήχηση του αριστερού ΑΚΕΛ [46]. Δεν είχαν περάσει 15 χρόνια από τη νίκη των κυβερνητικών στρατευμάτων με τη βοήθεια Άγγλων και Αμερικανών στον ελληνικό Εμφύλιο και η Ελλάδα ήταν σφιχτά προσδεδεμένη στο άρμα της Δύσης.

Δευτέρα 10 Ιουνίου 2013

Η Ρωμαϊκή περίοδος(50 π.Χ – 330 μ.Χ).

 
Αρκετά έγκαιρα οι Ρωμαίοι είχαν διαγνώσει τη στρατηγική σημασία της μεγαλονήσου και απέβλεπαν στην κατάκτησή της……
Η Ρωμαϊκή Διοίκηση αποδείχθηκε στυγνή, αλλά ακόμη στυγνότερη πρέπει να υπήρξε η οικονομική εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών του νησιού. Διάφοροι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν περιστατικά στα οποία είναι εμφανής η βάναυση οικονομική πολιτική των Ρωμαίων στο νησί. Το 47 π.Χ, ο Ιούλιος Καίσαρ, μετά τη συνάντησή του με την τελευταία απόγονο των Πτολεμαίων Κλεοπάτρα, δώρισε την Κύπρο στη βασίλισσα. Το νησί για μια ακόμη φορά βρέθηκε στο κέντρο των ραδιουργιών, των συνομωσιών και των πολιτικών ανταγωνισμών που διαδραματίζονταν την περίοδο εκείνη ανάμεσα στον Καίσαρα, τον Αντώνιο και τον Οκταβιανό. Η ήττα του Μάρκου Αντωνίου το 31 π.Χ από τον Οκταβιανό στη ναυμαχία του Ακτίου και η κοινή αυτοκτονία Αντωνίου και Κλεοπάτρας το 30 π.Χ, με την οποία τερματίστηκε η πτολεμαϊκή δυναστεία, κατέληξαν στην προσάρτηση της Κύπρου στη ρωμαϊκή επικράτεια. Το 22π,Χ ανακηρύχθηκε επίσημα σε αυτοκρατορική επαρχία και η διοίκησή της εκχωρήθηκε σε Ρωμαίο ανθύπατο. Το νησί δεν θεωρήθηκε σύμμαχος χώρα των Ρωμαίων, αλλά κατάκτηση. Παρά τις δυσχέρειες, οικονομικής και πολιτικής φύσεως, στην Κύπρο λειτουργούσε ακόμη το κοινό των Κυπρίων……..
Σημαντικό πολιτικό γεγονός αποτελεί η επανάσταση του εβραϊκού πληθυσμού της Σαλαμίνας το 115/116 μ.Χ, η οποία πνίγηκε στο αίμα. Η εξέγερση στην Κύπρο ήταν σύγχρονη με αντίστοιχες στην Αίγυπτο και στην Κυρήνη. Το αποτέλεσμα ήταν ο θλιβερός απολογισμός 240.000νεκρών και οι τεράστιες υλικές ζημιές.
Εβραϊκές συναγωγές υπήρχαν σε όλες τις κυπριακές εβραϊκές παροικίες. Στη συναγωγή της Πάφου δίδαξαν για πρώτη φορά τον χριστιανισμό στους Κυπρίους οι απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας. Το 46μ.Χ οι δύο απόστολοι έφθασαν στην πόλη και κήρυξαν τη νέα θρησκεία. Ανάμεσα στου νεοφώτιστους συμπεριλαμβάνεται και ο διοικητής, ανθύπατος Σέργιος Παύλος.Έτσι το νησί ήταν ο πρώτος χώρος στον κόσμο που κυβερνήθηκε από χριστιανό. Το γεγονός είναι τεράστιας σημασίας για τη μετέπειτα διάδοση και εδραίωση του χριστιανισμού στην Κύπρο.
Ο Βαρνάβας θεωρείται ο ιδρυτής της Εκκλησίας της Κύπρου, η οποία είναι αυτοκέφαλη, επειδή ιδρύθηκε από απόστολο. Για τη λατρεία του νέου θεού κτίζονταν μεγαλοπρεπείς βασιλικές στην Πάφο,στη Σαλαμίνα και στο Κούριο. Για ένα διάστημα τα παλαιά σύμβολα της παγανιστικής αρχαιότητας και τα νέα της χριστιανικής πίστης συνυπήρχαν στη τέχνη και στον τρόπο ζωής.
Όμως προς τα τέλη του 4ουαιώνα μ.Χ ήταν πλέον χριστιανική. Η Εκκλησία της Κύπρου, αρκετά δραστήρια, είχε εγκαταστήσει επισκοπές σε όλα τα αστικά κέντρα. Το 325 μ.Χ πήρε μέρος στη Σύνοδο της Νίκαιας ως αυτόνομο μέλος.Μια νέα περίοδος άρχιζε, πλούσια σε γεγονότα και πολιτικές εξελίξεις, που φαίνεται ότι διαμόρφωσαν τις τύχες του νησιού στη μετέπειτα ιστορική του πορεία.

Ελληνιστική εποχή (325 – 50 π.Χ )

 
Μετά τον πρόωρο θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 323 π. Χ, άρχισε η Ελληνιστική περίοδος της κυπριακής ιστορίας, που διήρκησε μέχρι το 50 π. Χ. Η τεράστια αυτοκρατορία του Αλεξάνδρου έγινε αντικείμενο διεκδίκησης και διαμάχης των στρατηγών και των διαδόχων του. Μέσα σε αυτό το πολιτικό κλίμα άρχισε ένας αγώνας αναμέτρησης ανάμεσα στον Αντίγονο και τον γιό του Δημήτριο Πολιορκητή από τη μια, και από την άλλη τον Πτολεμαίο του Λάγου,για την κατοχή της Κύπρου…..
Τελικά στην πολύχρονη διαμάχη επικράτησε ο Πτολεμαίος, ο οποίος και προσάρτησε την Κύπρο στο βασίλειο της Αιγύπτου. Τους ανυπάκουους βασιλείς, που συνέχισαν να υποστηρίζουν τον Αντίγονο, τους τιμώρησε παραδειγματικά…….
Με την πάροδο του χρόνου οι μεγάλες πόλεις της Κύπρου έχασαν τη λάμψη και την ισχύ τους. Από τον 2οπ.Χ αιώνα πρωτεύουσα του νησιού έγινε η Πάφος σε αντικατάσταση της Σαλαμίνας…..
Γενικά, η πτολεμαϊκή περίοδος χαρακτηρίζεται από οικονομική ευμάρεια και πολιτιστική ανάπτυξη……..
Οι σχέσεις της Κύπρου με τον ελληνικό χώρο, χωρίς να είναι ιδιαίτερα στενές και θερμές, συνεχίζονταν.Συγκεκριμένα, στους Δελφούς αναφέρονται σε επιγραφές Κύπριοι πρόξενοι, ενώ με την ευκαιρία ποικίλων γεγονότων σε αντίστοιχα κείμενα της Δήλου αναγράφονταν Σαλαμίνιοι εξέχοντες πολίτες…….
Η κατάκτηση της Κύπρου από τους Πτολεμαίους διήρκεσε τρεις αιώνες περίπου. Την Ελληνιστική περίοδο διαδέχθηκε σχετικά ομαλά, χωρίς συγκλονιστικές αλλαγές και γεγονότα, η Ρωμαϊκή περίοδος(50 π.Χ – 330 μ.Χ).

Παρασκευή 7 Ιουνίου 2013

Αναφορά Πλάζα

 

Το Μάρτιο του 1964, μαζί με την αποστολή ειρηνευτικής δύναμης, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ αποφάσισε και την ανάληψη μεσολαβητικής πρωτοβουλίας. Ανέθεσε τον ρόλο του μεσολαβητή στον Φιλανδό διπλωμάτη Σακάρι Τουομιόγια (Sakari Tuomioja), ο οποίος όμως κατά τη διάρκεια της αποστολής του πέθανε και τη θέση του πήρε ο Γκάλο Πλάζα (Galo Plaza), πρώην πρόεδρος του Εκουαδόρ. Ο Πλάζα υπέβαλε στις 26 Μαρτίου 1965 την αναφορά του στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ. Στην αναφορά του αυτή έκανε μια ανάλυση της κατάστασης στο νησί. Αφού κατέγραψε το ιστορικό του προβλήματος, παρουσίασε τις θέσεις των δύο κοινοτήτων. Σύμφωνα με την έκθεσή του, από την αρχή της μεσολαβητικής αποστολής καθημερινές ένοπλες συγκρούσεις παραστρατιωτικών ομάδων στο νησί εμπόδιζαν την εξεύρεση οποιασδήποτε λύσης . Η ηρεμία που επικράτησε μετά τον Αύγουστο του 1964 δεν άλλαξε και πολλά, επειδή οι ηγεσίες των δύο κοινοτήτων συνέχισαν να έχουν διαμετρικά αντίθετες θέσεις, με τους Ελληνοκυπρίους να επιδιώκουν την Ένωση (σε θεωρητικό επίπεδο) και τους Τουρκοκυπρίους να εμμένουν σε γεωγραφικό διαχωρισμό των δύο λαών στο πλαίσιο ενός ομόσπονδου κράτους . Ο Πλάζα στην έκθεσή του προχώρησε στην εκτίμηση των προτεινόμενων λύσεων. Την τουρκοκυπριακή λύση της γεωγραφικής διαίρεσης του νησιού και τη δημιουργία διζωνικής ομοσπονδίας την απέρριψε, διότι συνδεόταν με αθρόες μετακινήσεις πληθυσμών και θα είχε ως συνέπεια παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων των εμπλεκόμενων πληθυσμών . Επίσης θεώρησε την επιστροφή στο καθεστώς των Συνθηκών Ζυρίχης-Λονδίνου ανέφικτη. Τα προβλήματα που ανέκυψαν με την εφαρμογή τους, άσχετα από το ποιος τα προκάλεσε, σε συνδυασμό με τα γεγονότα που μεσολάβησαν, απέκλειαν κατά την κρίση του την απρόσκοπτη εφαρμογή τους . Τη λύση της Ένωσης επίσης δεν την προέκρινε, λόγω της έντονης αντίθεσης των Τουρκοκυπρίων , καταλήγοντας ότι τα μέρη θα έπρεπε να συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις προς την κατεύθυνση ενός ανεξάρτητου κράτους χωρίς διαχωρισμό των κοινοτήτων αλλά με ιδιαίτερες εγγυήσεις για τα δικαιώματα της τουρκοκυπριακής μειονότητας . Η έκθεση Πλάζα δεν ικανοποίησε την Τουρκία, η οποία την θεώρησε μεροληπτική υπέρ των Ελληνοκυπρίων και αρνήθηκε περαιτέρω μεσολάβησή του στο Κυπριακό.

Τετάρτη 5 Ιουνίου 2013

Σχέδιο Άτσεσον


Το 1964, μεσουσών των ταραχών μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Λύντον Τζόνσον αναθέτει στον πρώην Υπουργό Εξωτερικών Ντην Άτσεσον να μεσολαβήσει για την εξεύρεση λύσης. Ο Άτσεσον καταστρώνει δύο σχέδια, τα οποία όμως τελικά απορρίπτονται από τα εμπλεκόμενα μέρη. Βάση και των δύο σχεδίων ήταν η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα έναντι ανταλλαγμάτων προς την Τουρκία. Το πρώτο σχέδιο προέβλεπε παραχώρηση στην Τουρκία της χερσονήσου της Καρπασίας για τη δημιουργία κυρίαρχης στρατιωτικής βάσης. Με τον τρόπο αυτόν εξασφαλιζόταν ότι δε θα χρησιμοποιηθεί η Κύπρος ως εφαλτήριο για επίθεση εναντίον της από τους Έλληνες. Παράλληλα θα παραχωρούνταν προνόμια αυτοδιοίκησης σε ορισμένες περιοχές στους Τουρκοκύπριους. Το σχέδιο αυτό απέρριψε ο Μακάριος, θεωρώντας το διχοτόμηση και εμμένοντας στην άνευ όρων Ένωση ενώ ο Γεώργιος Παπανδρέου ήταν πρόθυμος να το συζητήσει. Το δεύτερο σχέδιο προέβλεπε απλή εκμίσθωση της Καρπασίας στην Τουρκία και παραχώρηση του Καστελλόριζου από την Ελλάδα στην Τουρκία. Και αυτό το σχέδιο το απέρριψε ο Μακάριος, ενώ στη συνέχεια το απέρριψε και η Τουρκία, η οποία συζητούσε μόνο παραχώρηση κυρίαρχης βάσης ως αντάλλαγμα. Το Σχέδιο Άτσεσον έμεινε έτσι στην ιστορία για άλλους ως μεγάλη χαμένη ευκαιρία για το Κυπριακό, ενώ για άλλους ως πρώτη αποτυχημένη απόπειρα διχοτόμησης της Κύπρου.